ÖZEL- HABER: GÜLÇİN TURGUT
Yayınlanan raporda Türkiye’de, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) standartlarına göre havası temiz şehir olmadığına dikkat çekilirken, havası en kirli 5 kent ise Batman, Iğdır, Ağrı, Şırnak ve Malatya oldu.
Hava kirliliğinin insan sağlığına etkileri üzerine çalışmalar yürüten, 15 sağlık, çevre ve iklim örgütünün oluşturduğu Temiz Hakkı Platformu (THHP) Türkiye’de hava karnesi niteliğindeki 2022’nin hava
yayınladı. Raporda 2021’de İstanbul’da 4848, Ankara’da 2853, Türkiye genelinde ise en az 42 bin kişi hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirdiği iddia edildi. Depremden etkilenen kentlerde ise hava kirliliği, enkaz tozu ve ısınma için açıkta ateş yakılması gibi nedenlerle Türkiye limiti 2.5, Dünya Sağlık Örgütü kılavuz değerlerinin ise 7.5 katına çıktı.
HAVASI EN KİRLİ BEŞ KENT
Rapora göre, 2021 yılında İstanbul'da 4 bin 848, Ankara'da 2 bin 853, Türkiye genelinde ise en az 42 bin kişi hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirdi. Havası en kirli beş kent ise sırasıyla Batman, Iğdır, Ağrı, Şırnak ve Malatya olarak belirlendi.
DEPREM BÖLGESİNDE HAVA KİRLİLİĞİNDE YÜKSEK ARTIŞ!
Raporda ayrıca, deprem gibi afetlerin etkilediği kentlerde hava kirliliğinin, enkaz tozu ve ısınma için açıkta ateş yakılması gibi nedenlerle ulusal limitlerin 2.5 katına, DSÖ kılavuz değerlerinin ise 7.5 katına çıktığı da belirtiliyor.
DSÖ KILAVUZLARIYLA UYUMLU HALE GETİRİLMESİNE ÇAĞRI
Hava kirliliğinin kanser, kalp-damar, KOAH gibi hastalıklara yol açtığı ve ruh sağlığı ve uyku düzenini de olumsuz etkilediği vurgulanarak, THHP fosil yakıtlardan vazgeçilmesi, hava kalitesinin düzenli ve sistematik olarak izlenmesi ve yasal limitlerin DSÖ kılavuzlarıyla uyumlu hale getirilmesi çağrısı yaptı.
ELAZIĞ KİRLİLİĞİ 45
Temiz Hava Hakkı Platformu (THHP) tarafından hazırlanan son rapora göre PM10 kirliliği Elazığ’ın Ulusal ve AB mevzuatının üstünde 45 olarak gerçekleşti.
THHP’DEN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
THHP, Kara Rapor 2016 yılından beri Türkiye genelinde, yıl bazında hava kalitesi verilerini, mevzuat, politika ve uygulamalarını inceleyen Kara Rapor’un beşincisi de hava kirliliğiyle ilgili sorunları ortaya koyup somut çözüm önerileri getiriyor. Türkiye’de hava kirliliğinin ve buna bağlı erken ölüm ve sağlık sorunlarının azaltması için THHP şu önerilerde bulunuyor:
Türkiye’nin hava kalitesi mevzuatındaki standartlar, DSÖ’nün kılavuz değerlerinin çok üstünde. Halk sağlığı için kirletici limit değerleri bu kılavuz değerlere indirilmeli. PM 2.5 için de ulusal limit değer, DSÖ kılavuz değerine göre bir an önce belirlenmeli ve yürürlüğe konmalı.
Hava kalitesi izleme ağı tüm nüfusu ve ana kirletici kaynakları kapsayacak şekilde genişletilmeli, veri alımı kalitesi artırılmalı, sürekliliği sağlanmalı.
Çevre mevzuatı ve sektörel yasal düzenlemeler ile sektörel politika belgeleri sağlık etki değerlendirmesine tabi tutulmalı. Tüm yatırımlar proje ve izin süreçlerinde çevresel etki değerlendirmesi ile eşgüdüm içerisinde sağlık etki değerlendirmesine tabi tutulmalı.
Başta kömür olmak üzere, fosil yakıtlara verilen teşvikler kaldırılmalı.
Hava kirliliğinin önlenmesi ve halk sağlığının iyileştirmesi, iklim değişikliği politikalarının önemli yan faydaları olarak tanımlanmalı, bu üç alan ortak bir perspektifle eşgüdümlü olarak ele alınmalı.