PALU, 8. KEZ TAŞINMASIN
Modern tarih, sosyoloji ve iktisadın kurucularından kabul edilen filozof ve devlet adamı İbni Haldun’nun “coğrafya kaderdir” tespiti, tarihi Palu ilçemiz için farklı bir anlam içeriyor.
Bugüne kadar başta deprem ve yangın olmak üzere değişik doğal afetler sebebiyle ilçe merkezinin 7 kez değiştirildiği Palu ilçesi, yaşanan son depremlerle bir kez daha yer değiştirmekle karşı karşıya.
SAVAŞA BAĞLI OLMAYAN YER DEĞİŞİKLİKLERİ
Palu, M.Ö. 8.000 yıllarına dayanan bir tarihi geçmişe sahiptir. Çok sayıda devletin egemenliğine girmiş ve farklı adlarla adlandırılmıştır.
Yerleşim alanı olarak kuruluşundan günümüze kadar, birçok defa yer değiştirdi.
Çeşitli medeniyetlerin hâkimiyetinde kalmasına rağmen bu yer değiştirmeler, bölgede hâkimiyet kurmuş olan medeniyetler aralarında meydana gelen herhangi bir savaşa veya istilayabağlı olmayıp depremler, yangınlar, heyelanlar, kötü zemin, nehir taşkınları gibi doğal afetler nedeniyle oldu.
DOĞAL AFETLERİN ŞEKİLLENDİRDİĞİ PALU
Palu, yerleşim yerlerinin özelliğinden dolayı tarih boyunca çok sayıda doğal afetlerle yüz yüze kaldı.
Bu doğal afetlerin başında da deprem gelmektedir.
Palu yerleşim alanını etkileyen çok sayıda yıkıcı nitelikte deprem olmuştur.
MURAT NEHRİYLE PALU’NUN ORTAK KADERİ
Bu yer değiştirmeler, çok kısa mesafelerde sık sık yer değiştirmesine rağmen Murat Nehri’nden bir türlü uzaklaşmamış, Murat Nehri vadisini terk etmemiştir.
İLK YERLEŞİM MERKEZİ PALU KALESİ
Palu’nun ilk yerleşim yeri; Palu Kalesi’dir. Bu bilgiye Kale’de bulunan Urartu, Roma/Bizans, Selçuklu/Artuklu eserlerinden ulaşılmaktadır.
ÇARŞIBAŞI’NA GÖÇ
Palu’nun BİRİNCİ yer değiştirmesi, Kale’den çıkıp Çarşıbaşı Mahallesi’ne yerleşmesidir.
Yine tarihi eserlerin izini sürdüğümüz zaman Palu Köprüsü, Kındik Mescidi, Alacalı Mescid ve Kilise gibi yapılara baktığımız da Artuklu döneminde gerçekleştiğini tahmin etmekteyiz.
1515 yılında Osmanlı Hâkimiyetine giren Palu, “Palu Hükûmeti” statüsü ile Palu Beyi Cemşid Bey’in tasarrufuna verilmiştir.
ZEVE’YE GEÇİŞ
Zeve’de bulunan Cemşid Bey Camii ve Medrese’nin yapılmasıyla bu dönemde Palu’nun İKİNCİ yerleşim yeri Zeve (Yukarı Palu) olmuştur.
ÇARŞIBAŞI’NA DÖNÜŞ
Cemşid Bey’den kısa bir süre sonra yine Ulu Cami, Küçük Cami, han, hamam ve bedesten gibi yapılara bakıldığında Palu’nun ÜÇÜNCÜ yer değiştirmesi yine Çarşıbaşı Mahallesi’ne dönüşüyle yaşandı ve bu süreç 1928 yılına kadar devam etti.
2. ZEVE DÖNEMİ
1928 yılında Çarşıbaşı Mahallesi’nde çıkan büyük bir yangın sonucu ilçe merkezi ve esnaflar DÖRDÜNCÜ yer değiştirme ile Zeve’ye taşındı.
Bu süreçle birlikte Palu göç vermeye başladı.
YANGINLA YOK OLAN ÇARŞIBAŞI
Göç sürecine direnerek Palu’da kalanların direnci 1941 yılındaki ikinci Çarşıbaşı yangını ile bitmiş ve tükenmiştir. Bu tarihten sonra Palu merkezi artık Zeve’dir. Yani eski Palu’dur.
HEYELAN TEHDİDİ VE TALABİ’YE YERLEŞME
Zeve’ye geçiş yeni bir problemi de beraberinde getirmiş 1953-54 yılında verilen heyelan raporu ile Palu’ya yeni bir yerleşim yeri aranmaya başlamıştır.
Palu halkının bir kısmı Zeve’nin Kuzey doğu tarafı olan Yazı Ovası’na bakan Gedik mevkiini isterken, o günkü şartlarda ulaşım bakımında büyük bir imkân olan tren hattının gelmesi, Karşıbahçeler’den vazgeçmeyişleri ve Murat Nehri’nin cazibesi yeni yerleşim yeri olarak Talabi yani bugünkü Palu’nun yeri ağır basmıştır.
Bunun sonucunda Palu BEŞİNCİ defa yer değiştirerek bağlık bir alan olan Talabi mevkiinde kurulmuştur.
Palu’nun beşinci defa yer değiştirmesini ve yeni yerleşim yerini benimsemeyen bazı Palulular ise Palu’yu terk etmişlerdir.
Palu’nun yer değiştirmesinde en önemli faktör hep depremler olmuştur.
1977 yılında meydana gelen deprem sonrası demiryolu altı Murat Nehri’ne daha yakın bir alanda yeni bir mahalle oluşturulmuş ve Palu halkının bir kısmı bu mahalleye yerleşmiştir.
Bunu da yer değişimi olarak kabul edersek ALTINCI yer değiştirme diyebiliriz.
2010 YILINDA BAŞLAYAN SÜREÇ VE YEDİNCİ YER DEĞİŞİKLİĞİ
2010 yılında meydana gelen Kovancılar/Okçular depreminden etkilenen Palu için yedinci yerleşim yeri olarak Palu’nun kuzeyinde yer alan Kovancılar ilçesine doğru yüksek ve düz alanda yeni konutlar yapılarak önce bir mahalle, daha sonra da 2020 Elazığ depremi sürecinde ikinci bir mahalle oluşturularak Palu YEDİNCİ defa yer değiştirmiştir.
ZOR COĞRAFYANIN HÜZÜNLÜ GÖÇÜ
Depremlerin yıkıcılığı ve tedirginliği ile bu süreç içinde Palu’dan göçler yaşanmıştır.
Bir zamanlar ilimizin en büyük, en köklü bir tarihi geçmişe sahip olan Palu, her yer değiştirmeyle birlikte göç vererek adeta erimiştir.
PALU YOK OLMASIN
2023 Kahramanmaraş depremleri ile birlikte geçmiş yıllarda ağır hasar raporu verilen bahçe içindeki müstakil kerpiç evler yıkılmaya başlanmış ve yeni hasar tespitleri ile birlikte bu yıkımların devam edeceği de anlaşılmaktadır.
Palu’nun SEKİZİNCİ defa yer değiştirmesini istemeyen Palulular, yıkılacak olan kerpiç binaların yerine Sayın Cumhurbaşkanımızın Kahramanmaraş merkezli depremden etkilenen illeri ziyaretinde bahsettiği depreme dayanıklı, mimarisiyle yerel dokuya uygun, bodrumlu tek kat binaların yapılmasını istemektedirler.
Bu bağlamda Palu Kültür ve Dayanışma Dernek Başkan Vekili Erhan Bahçeci;
“Palu, binlerce yıldır Murat Nehri koyağında yurt tuttu. Tarihiyle, tarihi eserleri, kültürü ve doğa güzelliği ile hep gönüllerde yer etti.
Şu andaki konumu ve yeşil örtüsü ile bir tabiat harikası olan Palu’ya kimsenin kıymaya hakkı yoktur.
Her ne kadar birkaç defa yer değiştirmiş olsa bile, Palu’nun yeniden yer değiştirmeye mecali de, tahammülü de yoktur. Son birkaç yıldır devletin yapmış olduğu yatırımlar (Kaymakamlık binası, ilkokul, Ortaokul ve Palu Lisesi, Orman İlçe Müdürlüğü vb.)göz önünde tutularak kimse Palu’ya kıymasın.
Palu halkıyla birlikte talebimiz: şu andaki yerleşim yerinin muhafaza edilerek, yıkılan ve yıkılacak olan evlerin yerinde depreme dayanıklı tek katlı binaların yapılmasını istiyoruz.”
Geçmişten bugüne birçok hatıraları ve yaşanmışlıkları olan Palu halkı, ilçelerinin kaderiyle artık oynanmasın istiyor. Palu, yeniden Talabi olmasın isteniyor.
Palu Cumhuriyet Mahalle Muhtarı Ahmet Oktay:
“6 Şubat 2023 Kahraman Maraş depreminde hasar gören hasarlı evlerimizin kesinlikşe yerinde yapılmasını istiyoruz. Sesimizin duyurulmasını istiyoruz. Okullarımız, hastahanemiz, adliyemiz, emniyetimiz ve de belediye Palu’da amacımız Palu’yu öldürmemek, daha güzel yerlere getirmek. Sayın devlet büyüklerimiz sesimizi duyun. Palu bir sevdadır. Palu’muz yaşasın” dedi.
Palu Çarşı Mahallesi Muhtarı Sabahattin Yılmaz:
“ 6 Şubat 2023 meydana gelen Kahramanmaraş depreminde Çarşı Mahallesi’nde hasarlı ev tespitimiz sadece Çarşı Mahallemizde 145 ev ağır hasar görmüştür. Bunun üzerine evlerin halk tarafından kesinlikle çok katlı TOKİ binaları istenmemektedir. Bu evlerimiz orada yapılırsa Çarşı Mahallesi dolayısıyla Palu yok olur. Evlerimizin yerinde yapılmasını istiyoruz. Hastahanemiz, emniyet, okullar kısaca bütün resmi dairelerimiz Palu merkezde, Palu genelinde hasarlı evlerin yerinde yene evler yapılmazsa, buradan evler giderse, resmi kurumların burada olmasının ne anlamı kalır. Biz Palu halkı olarak evlerin kesinlikle yerinde ve betonarme olmasını istiyoruz.”
Palu’da esnaflık yapan Gıyasettin Şahin
“Palu halkı olarak yıkılan ve yıkılmakta olan evlerimizin yerinde bodrumlu ve tek katlı evlerin yapılmasını istiyoruz. Palu halkı olarak evlerimizi yerinde yapmazlarsa birlik olup seçimde oy kullanmayalım siyasilar bu sorunu çözene kadar Palu birlik olsun evleri yerinde istesin yoksa ismiyle beraber yok olacak artık bu iş siyasilerin baskılarıyla olur. Ağır hasarlı evler yerinde yapılmazsa 5 yıl sonra Palu Kovancılar’a mahalle olacak belediyelikten düşecek.”
Palulular, Palu tarihiyle, kültürüyle, doğa güzelliğiyle korunmaya devam etsin ve ilçe SEKİZİNCİ kez yer değiştirmesin istiyor.